ÃkºkfkhíðLkk ‘ÿkuýk[kÞo’ zkì. [tÿfkLík {nuíkk
Parikshit Joshi
rð»kÞ«ðuþ
«uhýkí{f fÚkk, yuðku rð»kÞ ðkt[eLku yu rð»kÞLkk yíÞkhLkk yLkufkuLkuf çkuMxMku÷h ÃkwMíkfkuLkk xkRxÕMk [÷r[ºkLke {kVf Lksh Mkk{uÚke ÃkMkkh ÚkR økÞkt. {kík]¼khíke MÃkÄko rðþu ykøk¤ ðkt[íkk ßÞkt MðfeÞ fu {w÷kfkík ykÄkrhík «uhýkí{f fÚkk ÷¾ðkLke ðkík ykðe íÞkhu MkkiÚke Ãknu÷wt Lkk{ ÞkË ykÔÞwt yu zkì. [tÿfkLík {nuíkk MkknuçkLkwt.
yu ð»kkuoð»koÚke «uhýkLkk rÃkÞk÷k rÃkðhkðíkk hÌkkt Au, yu rÃkÞk÷kÚke ÃÞkMk çkwÍkðeLku yksu yu{Lkk ½ýkt rðãkÚkeoyku ËuþËwrLkÞk{kt yðLkðe rMkrØyku yLku ÃkËðeyku {u¤ðe [qõÞkt Au. nwt MðfeÞ ðkík fYt íkku su {wÆku, y{khk Ãkrh[Þ rðþu fnwt Awt yu, fu nwt {nuíkk MkknuçkLkku ‘yuf÷ÔÞ’ Awt. yu{Lke ÃkkMku MkeÄuMkeÄku ÃkºkfkhíðLkku yÇÞkMk fhðkLkku ÷nkðku {Lku {éÞku LkÚke Ãkhtíkw yu{Lkk {køkoËþoLk{kt Mkðk-ËkuZ ËkÞfku ÃkºkfkhíðLkk rþûký MkkÚku Mktf¤kððkLkwt çkLÞwt Au. òufu, {khk fÚkLk ÃkAe íkhík s yu{Lkwt yu ðkõÞ [ku¬Mk ykðu fu, {U ytøkqXku {køÞku LkÚke.
nk, {nuíkk Mkknuçk ‘ÿkuýk[kÞo’ Au, {khk suðk yuf÷ÔÞ {kxu íkku ¾hkt s ¾hkt. Ãkºkfkhíð{kt yu{ýu íkiÞkh fhu÷kt ftRfux÷kÞ yswoLk ÄkÞkuo ÷ûÞðuÄ fhe hÌkkt Au, ÞwrÄrch Ä{oÃkk÷Lk fhe hÌkkt Au, ð]fkuËh, rf[f-shkMktÄ ðÄ fhe hÌkkt Au, yLku ykðkt íkku ftRfux÷ktÞ ßð÷tík WËknhýku Au,..
«uhýkí{f yk[kh Ähkðíkkt {nuíkk Mkknuçk yu{Lkk «uhýkí{f rð[khku îkhk ¼krð ÃkuZeLku Ãký «uhýk Ãkqhe Ãkkze hÌkkt Au íÞkhu ‘MkkuLku Ãku Mkwnkøkk’ suðe s ½xLkk ÚkR økýkÞ. þk¤kLkk rþûkfÚke þY fhu÷e þiûkrýf fkhfeŠË{kt ÃkAe íkku yLkuf Ãkzkðku ÃkMkkh fhíkkt yu økwshkík ÞwrLkðŠMkxeLkk WÃkfw÷Ãkrík ÃkË MkwÄe ÃknkUåÞk. ¼k»kkfeÞ árüyu Ãký økwshkíke-rnLËe{kt íkku yu{Lkk Lkk{Lkku økwtòhð Úkíkku hÌkku Au. økwshkík{kt ÃkºkfkhíðLkk yÇÞkMk¢{Lkwt ©uÞ yLku ÃkAe yuLku yLkufrðÄ søÞkyu MkwÃkuhu [÷kððkLke rMkrØ Ãký yu{Lkk Lkk{u Au.
«uhf SðLkfÚkk
6êe ykuøkMx 1939. y{ËkðkË rsÕ÷kLkk Äku¤fk íkk÷wfkLkk yuf økk{ MkhkuzkLkk ðíkLke nrhþtfh {nuíkkLkk ½hu ËefhkLkku sL{ ÚkkÞ Au. rÃkíkkLkk ÃkkhtÃkkrhf ÃkkihkurníÞ yLku ¾uíkeðkzeLkk ÔÞðMkkÞLke ykAeÃkkík¤e ykðf{kt [khuÞ ¼kR¼kzwtykuLkwt ÷k÷LkÃkk÷Lk ÚkkÞ. Ãkhtíkw ÃkkuíkkLke ËMk ð»koLke ðÞu rÃkíkkLku økw{kÔÞk ÃkAe ‘f{kðku yLku ¼ýku’Lkwt MðÞtrMkØ Mkqºk ykí{Mkkík fhðwt Ãkzâwt. ÃkAe ÃkqAðwt þwt.
¼ýðkLke yu{Lke íkeðú RåAk ¢{þ: {n¥ðkfktûkk yLku Auðxu íkku SðLkæÞuÞ çkLke økR. yux÷wt s Lknª, yu MkkÚku yu{ýu yuf Mkk{kLÞ «kÚkr{f þk¤kLkk rþûkf íkhefu þY fheLku Auf ÞwrLkðŠMkxeLkk WÃkfw÷Ãkrík ÃkËu ÃknkUåÞk MkwÄe yk Þkºkk ðýÚkt¼e yrðhík [k÷e hne. SðLkLkk Mkkzk Mkkík ËkÞfk WÃkhktíkLke ÷ktçke {s÷ fkÃke [qfu÷k {nuíkk MkknuçkLke rðãkfeÞ «ð]r¥kyku, yLkufrðÄ yZ¤f sðkçkËkheyku MkkÚku õÞkhuf LkkËwhMík íkrçkÞík yLku õÞkhuf ðÞyðMÚkkLkk fkhýuLke þkherhf yMðMÚkíkkyku ðå[u Ãký yM¾r÷íkÃkýu Úkíke hne Au.
nk, yk ÔÞÂõíkLku ykÃkýu zkp. [tÿfkLík nrhþtfh {nuíkkLkk Lkk{Úke yku¤¾eyu Aeyu. yk{ íkku yu{Lkwt ÔÞÂõíkíð çknw©wík Au, yu Ãkkuíku ‘«økx MkkhMðík’ Au Ãkhtíkw ykÃkýu ynª su ðkík fhðe Au yu yu{Lkk ÔÞÂõíkíðLkk çku rðþu»k ÃkkMkktLke. yu Au- Ãkºkfkhíð yLku fxkh÷u¾Lk.
{khk MktþkuÄLkkí{f ÃkwMíkf ‘íktºke÷u¾kuLke ¼k»kk : yuf yæÞÞLk’Lkk Ãkrh[Þ{kt yu{ýu rð»kÞLkku W½kz fhíkkt su þçËLkku WÃkÞkuøk fÞkuo níkku yu ‘çkúñk’ yLku {U yu{Lku ÃkºkfkhíðLkk rþûký {kxu yk¾wt ykÞ¾wt ¾[eo Lkk¾Lkkhk MkuðkLkk ¼u¾Äkhe íkhefu su þçËLkku WÃkÞkuøk fÞkuo níkku yu ‘ÿkuýk[kÞo’ yu{ çkuÞ þçËkuLkk «ÞkuøkÚke ykÃkýu yu{Lku yu{ fneyu fu ÃkºkfkhíðLkk ‘ÿkuýk[kÞo’ yLku fíkkh÷u¾LkLkk ‘çkúñk’ yux÷u {nuíkk Mkknuçk íkku ÷økehuÞ yríkþÞkuÂõík LkÚke. nwt fkÞ{ ytøkík íku{ s ònuh «Mktøkku{kt {nuíkk MkknuçkLku fnuíkku hÌkku Awt fu nwt yu{Lkku ‘yuf÷ÔÞ’ Awt, suýu rðrÄMkhLkwt ÃkºkfkhíðLkwt fkuR rþûký yu{Lke ÃkkMkuÚke {u¤ÔÞwt LkÚke. yuLkk «íÞwíkhYÃku íkuyku ‘ytøkqXku Ãký õÞkt {køÞwku Au’ fnuíkk su fktR rþ¾ððkLkwt nkuÞ yu Ãký fne Ëu Au ¾hkt.
¾he heíku íkku zkp. {nuíkkLkk Mkt˼o{kt yk çkuÞ rð»kÞkuLku Mkktf¤íkku Mkuíkw Au, MkkrníÞ. yux÷u ykÃkýu Mkknrsf heíku yk ºkýuÞ yufhMk çkLke økÞu÷kt rð»kÞku rðþu rsfh fhðe Au. yk{ òuðk sRyu íkku yk çkuÞ ÃkkMkkt yuf s rMk¬kLke çku çkksw Au Ãkhtíkw ¾kMk fheLku su ÔÞðMkkÞe Ãkºkfkhku nkuÞ yu{Lkk {kxu. yu Mkt˼o{kt zkp. {nuíkk, Ãkkuíku fnu Au yu{ yu Ãkkuíku ÔÞkðMkkrÞf Ãkºkfkh LkÚke yux÷u fu yu{ýu ÃkºkfkhíðLku yuf ÔÞðMkkÞ íkhefu MðefkÞkuo LkÚke Ãkhtíkw økwshkíke Ãkºkfkhíð {kxu MkkiÚke {n¥ðLke sYrhÞkík yuðk Lkðk ÃkºkfkhkuLku ½zðk{kt yu{ýu SðLkLkk ½ýkt ËkÞfk ¾[eo òÛÞk Au. íkku ÃkkuíkkLke ßð÷tík yæÞkÃkfeÞ fkhfeŠË Ëhr{ÞkLk Mð¼kðøkík rðþu»kíkkykuLku ÷eÄu yu{ýu su fíkkh ÷¾ðkLke þY fhe yu Ãký yksu íkku yuf Mke{kMíkt¼ çkLke [qfe Au.
zkp. {nuíkkLke fíkkh÷u¾LkLke fkhfeŠË WÃkh yuf Lksh fheyu íkku su y¾çkkhku{kt yu{Lke fku÷{ [k÷e yuLkk yrÄÃkrík {kr÷f-íktºke rMkðkÞ ºký ÔÞÂõíkykuyu yu{Lkk{ktLkwt Mk¥ð Mkki Ãknu÷wt Ãkkh¾e ÷eÄwt níkwt, yu níkkt- Mkðo©e LkðLkeík Mkuðf, økwýðtík Aku. þkn yLku zkp. {ÄqMkwËLk Ãkkhu¾. Auf ykX{k Äkuhý{kt níkkt íÞkhu {ktz íkuh ð»koLke ðÞu yu{Lke f÷{ «økxkðu Au Ãknu÷e f]rík ‘MkkrníÞ yLku Mk{ks’. su òýeíkk MkkrníÞfkh LkðLkeík MkuðfLke Ãkkh¾e árüyu Ãkkh Wíkhíkkt økwshkíke ËirLkf ‘MktËuþ’Lkk ‘†e’ Mkkókrnf{kt «økx ÚkkÞ Au. yLku yu ÃkAeLkk ð»koÚke íkku yu{Lkk fkÔÞku Ãký «økx Úkðk ÷køku÷k.
yk{ Ãknu÷e s f]ríkLkk {kæÞ{Úke yu{Lkku MkeÄku MktçktÄ Mk{qn{kæÞ{ MkkÚku çktÄkÞku yLku yu ÃkAe W¥khku¥kh ðÄíkku [kÕÞku. yuuf «khtr¼f f]ríkLkku yk MktçktÄ ðkÞk fíkkh÷u¾f ÚkRLku Auf ÃkºkfkhíðLkk rþûký MkwÄeLkk V÷f WÃkh rðMíkÞkuo. yLku yu Ãký íÞkhu fu ßÞkhu ÃkºkfkhíðLkwt ÔÞkðMkkrÞf rþûký nkuðwt òuRyu yu ðkík Mkkð «khtr¼f íkçk¬u níke. çkeS yuf {òLke ðkík yu Au fu Mkki Ãknu÷e ÷¾kÞu÷e f]ríkLkk þe»kof-MkkrníÞ yLku Mk{ks- MkkÚku íkku ÃkAe zkp. {nuíkkLku ykSðLk ÷uýËuý hne. {kir÷f yLku MksoLkkí{f rnLËe íkÚkk økwshkíke MkkrníÞ Mkrník ytøkúuS{kt Ãký yu{Lke fux÷ef f]ríkyku yLkwðkrËík ÚkR Au.
MkkrníÞLkwt yLkwMktÄkLk Mkíkík [k÷íkwt hÌkwt. fku÷usLkk yÇÞkMk Ëhr{ÞkLk Ãknu÷kt s ð»kuo yu{Lku ÃkkËÃkqŠíkLke MÃkÄko{kt ÃkwhMfkh {éÞku íÞkhu r{ºkkuyu ¼ux Ähe yuf Lkðk WÃkLkk{Lke, ‘þrþLkT’-su ÃkAe íkku yu{Lke yuf yku¤¾ çkLke økÞwt. yksuÞ økwshkíke ¼k»kkLkk y¾çkkhkuLke ËwrLkÞk{kt ÃkkuíkkLkwt yuf yòuz MÚkkLk yLku çknku¤ku ðk[fðøko Ähkðíkk ‘økwshkík Mk{[kh’{kt yu{Lke yuf fku÷{ yk WÃkLkk{ MkkÚku «økx ÚkkÞ Au.
òufu zkp. {nuíkk ÃkkuíkkLkwt Ãknu÷wt MkkrnÂíÞf ÃkwMíkf ykÃku Au Auf 1966{kt, ‘Äehu ðnu Au økeík’ Lkk{Lkk yu{Lkk yuf{kºk fkÔÞMktøkún YÃku. Ãkhtíkw yk íkku þYykík níke, ÃkAe íkku yu{Lke yk økútÚk-÷u¾Lk Þkºkk yuðe íku [k÷e fu yksu yk ÷¾kR hÌkwt Au íÞkhu xqtfeðkíkko, rLkçktÄ, yufktfe, SðLk[rhºk, çkk¤MkkrníÞ, MktÃkkËLkku ðøkuhuLkk fw÷ {¤eLku yu{Lkk Mkku WÃkhktík ÃkwMíkfku «økx ÚkR [qõÞkt Au yLku çkeòt fux÷ktf Lkðkt íkÚkk MktÃkkËLk rð»kÞf ÃkwMíkfku «fkþLkkÄeLk Au. yu{ktÞ ykÃkýk ÷u¾Lkku su rð»kÞ Au yu çku rð»kÞku-Ãkºkfkhíð yLku fíkkh÷u¾LkLkk Ãkrhýk{u ÚkÞu÷k ÃkwMíkfkuLke MktÏÞk Mkrðþu»k Au. økkihð ÷uðk suðe çkkçkík íkku yu Au fu ÃkºkfkhíðLkk rþûký MkkÚku AuÕ÷kt [khuf ËkÞfkÚke Mktf¤kÞu÷k «k. çke. yu{. Ãkxu÷ nk÷{kt zkp. {nuíkk rðþu ‘{erzÞk yLku MkkrníÞLke {khe þçËMk]rü’ Lkk{Lkk yuf ˤËkh økútÚkLkwt Mktf÷Lk-MktÃkkËLk fhe hÌkkt Au. su ÷øk¼øk yk «fkhLkwt Ãknu÷ðnu÷wt fk{ ÚkR hÌkwt Au.
su{ yu{Lkk MkkrníÞ SðLkLke Ãknu÷e f]rík ‘MktËuþ’Lkk ‘†e’ Mkk{krÞf{kt «økx ÚkR níke yuðe s heíku zkp. {nuíkkLkk fíkkh÷u¾f íkhefuLkk «kËwo¼kð {kxu Ãký ‘MktËuþ’ VheÚke fkhý¼qík çkLÞwt. MktËuþLke ÃkqŠíkykuLkk MktÃkkËf økwýðtík Aku. þknLkk ykøkúnÚke zkp. {nuíkk 1973{kt yuf íkÆLk Lkðk «fkhLke fku÷{ ÷¾ðkLkwt þY fhu Au-‘nÕ÷ku Þtøk £uLz.’ yLku Úkkuzkt Mk{Þ{kt s Þwðkðk[fðøkoLkku çknku¤ku «u{ ytfu fhe, yk fku÷{ sçkhsMík ò{e òÞ Au. yLku ÃkAe íkku Þwðkðøko MkkÚkuLkk yu{Lkk ykSðLk MktçktÄLku yk fku÷{-íkktíkýku çkktÄe hk¾u Au.
Ãkhtíkw Úkkuzk Mk{Þ{kt s ‘økwshkík Mk{[kh’{kt fku÷{ þY fhðk {kxu zkp. {ÄqMkwËLk Ãkkhu¾ ‘r«ÞËþeo’Lkk ykøkúnLku ÷eÄu zkp. {nuíkkLkk SðLkLkku yuf Lkðku yæÞkÞ þY ÚkkÞ Au, çku LkðeLk¬kuh fku÷{ yuf MkkÚku yLku yuÞ hrððkhLke hrðÃkqŠík{kt-‘fu{ Au ËkuMík’ yLku ‘yuf s Ëu r[Lkøkkhe.’ su{kt yuf s Ëu r[Lkøkkhe íkuyku ‘þrþLkT’Lkk WÃkLkk{Úke ÷¾ðkLkwt þY fhu Au. ÃkkuíkkLke yLkufrðÄ «ð]r¥kykuLke ÔÞMíkíkk ðå[u Ãký ÃkkuíkkLke fku÷{ku ÷¾ðe, yLku yuLkku ðk[f ðøko Mktíkku»kkÞ yuðe heíku ÷¾ðe yu íkku su ÷¾íkwt nkuÞ yuLku s ¾çkh Ãkzu fu fuðku yurMkz xuMx Au. Ãkhtíkw zkp. {nuíkk yu fkÞo Ãknu÷k rËðMkÚke fhíkkt ykÔÞk Au. fkhýfu ßÞkhu yu{Lke fku÷{ þY ÚkR íÞkhu çku y÷øk-y÷øk rËðMku Lknª, Ãkhtíkw yuf s rËðMkLke yux÷ufu hrðÃkqŠík{kt þY ÚkR.yuf níke ÞwðkËkuMíkku {kxuLke, yu{Lku øk{u yuðk ðkíkkoLkk MðYÃk{kt. Ëh ð¾íku íkÆLk Lkðkt {wÏÞ ÃkkºkkuLkk Lkk{ MkkÚkuLke Lkðe Lk¬kuh ðkíkko. (økwshkíke çkk¤fkuLkk Lkk{ ÃkkzðkLke ÃkwÂMíkfk ÚkkÞ yux÷k Lkðk Lkk{ íkku zkp. {nuíkk «ÞkuS [qõÞk nþu) su ¾kMMke ÷kufr«Þ ÚkR yLku yuLkk fux÷ktÞ ÃkqMíkfku Ãký ÚkÞkt. íkku yuLke MkkÚku s þY ÚkR níke, çkeS yuf «&™ku¥khe YÃku ÷¾kíke fku÷{, suLkk Mkðk÷kuLke rðrðÄíkkLku zkp. {nuíkk su LÞkÞ ykÃku Au yu swyku, ðkt[ku, òýku íkku {ò ykðu. yksu Ãký yuLke yu {ò yfçktÄ Au, ÃkuÕ÷k Ãknu÷k nókLke su{.
yuLkku «rík¼kð òuíkkt çkuyuf ð»ko ÃkAe ðÄw yuf fku÷{ þY ÚkkÞ Au, çkwÄðkhLke þíkË÷ ÃkqŠík{kt-‘økwVíkuøkku.’ Lkk{ «{kýu s rV÷MkqVeLke Ÿze {{o¿k ðkíkkuLku Mkkð MkkËe Mkh¤ ¼k»kk{kt ÷kufku ykøk¤ Wøkkze {qfðkLke yk søkkyu zkp. {nuíkkLku yuf Lkðe yku¤¾ yÃkkðe. yu{kt yu{Lkk çknku¤k ðkt[Lku Ãký MkwÃkuhu ¼qr{fk ¼sðe. yk çkÄkLke MkkÚku òufu, ðå[u Úkkuzku Mk{Þ yu{ýu ‘fku÷usLke nðk{kt’, ‘½hu-çkkrnhu’ íkÚkk ‘Þwðkøkwshkík’ suðe fku÷{ku Ãký ÷¾e níke íkku økwshkík Mk{k[khLkk {rn÷k rð»kÞf Mkk{krÞf ‘©e’{kt Ãký ‘Lkkhe íkkhkt Lkð÷kt YÃk’, ‘Ãkktøkhíke «rík¼kyku’, ‘ÃÞkMkk ykfkþ’ suðe fku÷{ku ÷¾e Au.
yksu Ãký ‘økwshkík Mk{k[kh’{kt AuÕ÷kt ÷øk¼øk 35 ð»koÚke yk fku÷{ku Ëh yXðkrzÞu «økx Úkíke hnu Au. yuf Mkk{kLÞ økýíkhe {wsçk Ãkå[eMk ð»kuo íkku yuf ÃkuZe çkË÷kR òÞ íÞkhu 35 ð»kuo Ãký nsw yk fku÷{ku íÞkh ÃkAe økwshkíke Ãkºkfkhíð{kt fux÷ktf Lkðk y¾çkkhkuLkk «ðuþ ÃkAe Ãký ðk[fðøko yfçktÄ ò¤ðe þfe Au. yux÷wt s Lknª, yu{kt Lkðe ÃkuZeLkk ðk[fkuLkku Mkíkík W{uhku ÚkR hÌkku Au. yu Ãký yuf fkhý Au fu zkp. {nuíkkLku ðk[fku sux÷ku yLku suðku s MLkun yLku MkL{kLk Mð. þktrík÷k÷¼kR þknÚke þY fheLku ©uÞktMk¼kR þkn yLku çkknwçkr÷¼kR þkn ÃkAe nðu ºkeS ÃkuZeLkk y{{¼kR þkn íkhVÚke Ãký {¤e hÌkku Au.
yk hku®sËe fku÷BMkLku ykÄkhu ÚkÞu÷kt yu{Lkk ÃkwMíkfkuLke MktÏÞk 100Lkku yktfzku íkku õÞkhLkkuÞ Ãkkh fhe [qfe Au. ð¤e, {kºk økwshkíke{kt s Lknª, yu{Lke f÷{ rnLËe yLku ytøkúuS{kt Ãký yufMkh¾e heíku [k÷e Au. yk ÃkwMíkfku yu{Lkk ËirLkf ÷¾kýku WÃkhktík Mkk{rÞf{kt ÚkÞu÷kt ÷¾kýku ykÄkrhík Au Ãkhtíkw yu þõÞ çkLÞwt Au ðk[fkuLkk «u{Úke. yk fkhýu s yu{Lkk ÃkwMíkfkuLku økwshkíkLkk yLku økwshkík çknkhLkk, økwshkíke yLku rnLËe ¼k»kkLkk yLkufrðÄ MkL{kLk {éÞkt Au. yu{Lkk «uhýkËkÞe þçËkuLku ðk[fkuyu «u{Úke ÃkkUÏÞk Au. yu fkhýu s yu{Lkk ÃkwMíkfkuLke yLkufrðÄ ykð]r¥kyku Ãký ÚkR Au.
Lkðøkwshkík {ÕxefkuMko RÂLMxxâwxLkk MÚkkÃkf rLkÞk{f íkhefu yu{ýu ÃkºkfkhkuLkk ½zíkh {kxu Mkki Ãknu÷eðkh þY ÚkLkkhk 1978{ktt ÃkeS rzÃ÷ku{k yÇÞkMk¢{kuLke þYykík fhe. yu ÃkAe íkku yk þ]t¾÷k MknòLktË {ÕxefkuMko yufuzu{e, økwshkík ÞwrLkðŠMkxeLkk rzÃkkxo{uLx ykpV fBÞwrLkfuþLk yìLz sLkor÷Í{ ÃkAe økwshkík Mk{k[kh yufìzu{e çkkË Auf nehk{rý RÂLMxxâwx yuLz {erzÞk yußÞwfuþLk yìLz rhMk[o MkwÄe rðMíkhe.
Lkðøkwshkík {ÕxefkuMkoLkk ÃkeS rzÃ÷ku{kLku Mkhfkhe ÃkºkfkhíðLke Lkkufheyku {kxu Ãký {kLÞ økýðk{kt ykðíkkt ¾kLkøke y¾çkkhkuLke su{ Mkhfkhe Lkkufheyku{kt Ãký zkp. {nuíkkLkk {køkoËþoLk nuX¤ íkiÞkh ÚkÞu÷k ÔÞkðMkkrÞf heíku Mkßs Ãkºkfkhku ykððk ÷køÞk. yksu íkku yu{ktLkk ½ýkt çkÄkt Wå[ yrÄfkhe ÃkË MkwÄe ÃknkU[e økÞk Au.
Mkíkík çkkh ð»ko MkwÄe Lkðøkwshkík {ÕxefkuMkoLke fk{økehe ÃkAe 1990{kt LkhLkkhkÞýËuð økkËeLkk ÃkeXkÄeþ yk[kÞo©e íkusuLÿ«MkkËS {nkhksLkk ykþeoðkË MkkÚku zkp. {nuíkkLkk ðzÃký nuX¤ MknòLktË {ÕxefkuMko yufuz{eLke þYykík ÚkR. su{kt [kh ð»ko MkwÄe rðrðÄ yÇÞkMk¢{ku [÷kÔkðk MkkÚku økwshkík ÞwrLkðŠMkxe{kt Ãký Ãkºkfkhíð yLku Mk{qn «íÞkÞLk rð¼køkLkk yæÞûk íkhefu Mkuðkyku ykÃke. WÃkfw÷ÃkríkÃkËLke sðkçkËkhe MkkÚku Ãký yu{Lkku ðøko¾tz «íÞuLkku «u{ yfçktÄ hÌkku suLkku MkeÄku ÷k¼ Ëh økwÁðkhu rðãkÚkeoykuLku {¤íkku.
ÃkºkfkhíðLkk rðãkÚkeoykuLkk ÷k¼ {kxu ykx÷wt fheLku zkp. {nuíkk yxfe økÞk Lknª, yu{ýu {kºk MLkkíkf fûkkyu [k÷íkkt yÇÞkMk¢{Lku yLkwMLkkíkf fûkkyu Ãký ÞwSMkeLke {kLÞíkk {u¤ðe ykÃkðk ¼økehÚk ÃkwÁ»kkÚko fÞkuo. yksu Ãký íkuyku yuf{kºk yk rð»kÞLkk rðãkðk[MÃkrík fûkkyu {køkoËþof Au su{Lkk {køkoËþoLk ík¤u 2012 MkwÄe{kt ÃkºkfkhíðLkk 3 rðãkÚkeoyku zkpõxhuxLke ÃkËðe {u¤ðe [qõÞkt Au. çkeò 3 rðãkÚkeoykuLkwt MktþkuÄLk Ãkqýo ÚkR [qõÞwt Au. yLÞ 4 rðãkÚkeoykuLkwt MktþkuÄLkfkÞo [k÷e hÌkwt Au.
økwshkík Mk{k[kh ËirLkfLkk WÃk¢{u MÚkÃkkÞu÷e økwshkík Mk{k[kh yìfuz{eLkk Lkuò nuX¤ yu{ýu yuf ð»koLkk xqtfkøkk¤k{kt Ãký ½ýwt W{Ëk fkÞo fhe çkíkkÔÞwt. òufu çkesu s ð»kuo nehk{rý RÂLMxxâqx yLku {erzÞk yußÞwfuþLk yìLz rhMk[oLkk ðzk íkÚkk ðneðxe rLkÞk{fLke sðkçkËkhe WÃkkze. íÞkhÚke yks rËLk MkwÄe zkp. {nuíkk yu sðkçkËkheykuLkwt ðnLk fhe hÌkkt Au.
AuÕ÷kt ºký ËkÞfkÚke Mkr¢ÞÃkýu ÃkºkfkhíðLkk rþûký MkkÚku Mktf¤kÞu÷k zkp. {nuíkkLkk nkÚk Lke[u yuf ð»koLkk ykuAk{kt ykuAk Ãk[kMk rðãkÚkeoyku økýeyu íkku Ãký yíÞkh MkwÄe{kt ÷øk¼øk 1500Úke ðÄw rðãkÚkeoyku ÃkºkfkhíðLkwt rþûký ÷R [qõÞkt Au. fËk[, Mkk[e MktÏÞk íkku yuLkkÚke ðÄw nþu, ykuAe Lknª.
‘Lkk ®sËøke ¼kR rð÷kMk¼kuøk, fíkoÔÞLkku yu yrÄfkhÞkuøk’ suðk SðLkMkqºkLku yÃkLkkðe [qfu÷k zkp. [tÿfkLík nrhþtfh {nuíkk yk ð»kuo (2010){kt yu{Lkk SðLkLkk Mkkík ËkÞfk Ãkqhkt fÞko yu{Lkk rðãkÚkeo yLku økwshkík hkßÞLkk Ãkqðo LkkÞçk {wÏÞ{tºke Lkhnrh y{eLku yu{Lkk MkL{kLk{kt yuf ÇkÔÞ Mk{khkunLkwt ykÞkusLk fÞwO níkwt. yk «Mktøku yu{Lkk SðLk yLku fðLkLku ykðhe ÷uíkwt MktM{hý ÷u¾kuLkwt yuf ÃkwMíkf ‘yuf «økx MkkhMðík-zkì. [tÿfkLík {nuíkk’Lkwt «fkþLk Ãký ÚkÞwt níkwt.
{nuíkk MkknuçkLkk SðLkLkk þYykíkLkk íkçk¬u ½ýku Mkt½»ko hÌkku Au. Ãký MkhMðíkeLke f]Ãkk yLku Mkíkík rLkhtíkh MkhMðíkeLke ykhkÄLkkLku Ãkrhýk{u yuf ÃkAe yuf Mk{MÞk fu {w~fu÷e Mkk{u ÍÍq{íkk hÌkkt. ‘yuf «økx MkkhMðík’ rðþu»ký yu yÚko{kt Ãký MkkÚkof Au fkhýfu MkhMðíke ykhkÄLkkLku ÷eÄu, MkkrníÞMkkÄLkkLku ÷eÄu yu{Lku Mk½¤wt «kó ÚkÞwt Au yuðwt yu{Lkwt Lk{ú {kLkðwt Au. yu{Lkk SðLkLke ¾he {qze yuðk MkkrníÞfkh yLku MkkrníÞuíkh r{ºkku, rðãkÚkeoyku yLku MkøkktMktçktÄeykuyu yk økútÚk{kt ÃkkuíkkLkk MktM{hýku ykÃkeLku økútÚkLkwt {qÕÞ yLkuføkýwt ðÄkhe ËeÄwt Au.
yuf øksçk ÞkuøkkLkwÞkuøk rMkðkÞ yu{Lkk rðþu ðkík Ãkqhe fhe þfkÞ s Lknª. zkì. [tÿfkLík nrhþtfh {nuíkk. yk s Lkk{Lkk çku ÔÞÂõíkyku. çkuÞ zkìõxhux. çkuÞ MkkrníÞfkh. çkuÞLkk rÃkíkkSLkwt Lkk{ nrhþtfh. çkuÞLke yxf {nuíkk. çkuÞLkk ÃkíLkeLkwt Lkk{ {tswçknuLk. MkkrníÞ søkík{kt s Lknª, õÞktÞ Ãký sðÕ÷u s çkLkíke nkuÞ yuðe rðh÷ ½xLkk. òufu MkkrníÞ{kt çkuÞLkk hMk Lkku¾kt. yk zkì. [tÿfkLík {nuíkk rþûký yLku Ãkºkfkhíð{kt íkku Ãku÷k zkì. [tÿfkLík {nuíkk yLkwðkË ûkuºk{kt hMk Ähkðu. òufu, MkkrníÞ søkík{kt yu{Lke çkuÞLke yku¤¾ fhíkktÞ yu{Lku shk swËk yku¤¾e fkZðk {kxuLke yuðe ÃkØrík yÃkLkkððk{kt ykðe fu yk zkì. [tÿfkLík {nuíkkLke MkkÚku y{ËkðkË òuzkÞwt yLku Ãku÷k zkì. [tÿfkLík {nuíkk MkkÚku rËÕne. nk, yu çkeò zkì. [tÿfkLík {nuíkk yux÷u ÞþMðe rVÕ{ zkÞhuõxh fuíkLk {nuíkkLkk rÃkíkkS.
yksuÞ LkkËwhMík íkrçkÞík yLku ðÞyðMÚkkLkk fkhýuLke Úkíke Mðk¼krðf þkherhf yMðMÚkíkkyku ðå[u Ãký ®sËøkeLkk ykX{k ËkÞfkLkk «ðuþu xfkuhku ykÃke hnu÷kt {nuíkk MkknuçkLke MkkrnÂíÞf-Mkk{krsf Mkuðkyku yM¾r÷íkÃkýu Úkíke hne Au. íÞkhu ykÃkýu Ãký yu{Lkk SðLkfkÞoLku Lkík{Míkf Lk{Lk fheLku Ãkh{ rÃkíkk ÃkkMkuÚke yux÷wt s {køkeyu fu zkp. {nuíkkLku yu{Lkk fkÞkuoLku ÃknkU[e ð¤ðkLke þÂõík ykÃku, rLkhkuøke ykÞw»Þ ykÃku.
