પોતાના કામથી મહાન બનવાની કળા...
“હું એક વાત કહીશ: જયારે તમે મોટા થાઓ છો ત્યારે તમે જાણવા લાગો છો કે: આ દુનિયા જેવી છે તેવી રહેવાની, અને એની અંદર તમારે જીવવાનું છે. તમારી લાઈફ આ દુનિયામાં જીવો, અને વધારે પડતું વંટોળ જેવું બનવાનો પ્રયત્ન ન કરો, આ દુનિયામાં પ્રયત્ન કરો કે સારી એવી ફેમેલી લાઈફ જીવી શકો, ખુશ રહો, મોજ કરો, થોડા રૂપિયા બચાવો.”
“...પરંતુ આ ખુબ જ મર્યાદિત લાઈફ છે. વાસ્તવમાં લાઈફ ખુબ વિશાળ ફલક છે. એકવાર તમે એક ખુબ જ સામાન્ય સત્ય શોધી લો કે: તમારી આજુબાજુ બધું જ કે જેને તમે દુનિયા કહો છો તે એવા માણસોથી બની છે જે તમારા કરતા ઓછા સ્માર્ટ છે, અને તમે દુનિયાને ચેન્જ કરી શકો છો, તમે આને અસર કરી શકો છો, તમે તમારી પોતાની એવી વસ્તુઓ સર્જી શકો છો કે જે બીજા માણસો વાપરી શકે, તમે આ વિશ્વને વધારે સુંદર બનાવવા તમારી જાતને ઘસી શકો છો,”
“...અને જે મિનિટે તમે સમજી જાઓ છો કે તમે આ વિશ્વને બદલી શકો છો, તમને ખબર પડે કે આ વિશ્વ ભૂતકાળમાં ગયેલા, અને વર્તમાનમાં જીવતા માણસોએ બનાવેલ પાણી ભરેલા ફુગ્ગા જેવું છે, જેમાં તમે તમારી આંગળી ઘૂસાડો તો બીજો તરફ તેનો આકાર બદલવાનો જ છે...બસ...તે મીનીટે તમે સમજી જજો કે તમે લાઈફનું સિક્રેટ જાણી ગયા છો.”
સ્ટીવ જોબ્સના આ શબ્દો છે.
અત્યારે આ શબ્દો હું લખી રહ્યો છું ત્યારે જ બેંક માંથી ફોન આવે છે. મને જણાવવામાં આવે છે કે તમારી લોનની અરજી અમે સ્વીકારી શકતા નથી, કારણકે તમે લેખક છો, અને તમારી પાસે ભવિષ્યની એવી કોઈ સિક્યોરીટી નથી. કાલે ઉઠીને તમને તમારા વાંચકો અને પબ્લીશર ફેંકી દેશે ત્યારે તમે અમને કઈ રીતે પે-બેક કરશો?
હું ફોન પર હસી પડું છું. ફોન મુકાયા પછી થોડીવાર જાણે મેં જ મારી જાત સાથે દગો કર્યો હોય તેવી અનુભૂતિ થાય છે. પણ નહી. મને પેલું લાઈફનું સિક્રેટ ખબર છે: આ દુનિયાદારીની એક,બે અને સાડા ત્રણ. હું જીવીશ તો આ રીતે જ. કેમ? કારણ કે પેલી બેંક સમજે છે કે મારી પાસે ગુમાવવા માટે કશું જ નથી. મેં મારી ચોવીસ વરસની ઉમરે લખવાનું કામ ઉપાડેલું છે, આવતીકાલે ઉઠીને કદાચ હું ફેંકાઈ જઈશ, પરંતુ આ સમય, આ યુવાનીના દિવસો જ સાચા દિવસો છે જેની અંદર હું મારી જાત, જીવન, અને જનુન સાથે પ્રયોગો કરી શકું છું. મારી પાસે ખરેખર ગુમાવવાનું કઈ જ નથી! મારી પાસે નિષ્ફળતા હશે ત્યારે પણ એવડો મોટો અનુભવ હશે કે એ અનુભવના સથવારે હું બાકીની જીંદગી સામે પાણીએ તરી જઈશ. અને મને લાઈફનું એક બીજું સિક્રેટ પણ ખબર છે: માણસ જયારે યુવાન હોય ત્યારે જે બળ લગાડીને જીવે છે, તે પરિવાર અને બાળકો થાય પછી નથી કરી શકતો. તમારી પાછળ ઘણું બધું ગુમાવવા માટે હોય છે તે સમયે.
------------------------------------------
માણસે આ કરવાનું છે: એકવાર નક્કી થઇ જાય કે પોતાનું કામ શું છે, ક્યાં કામમાં પોતાને મિનીંગ મળે છે, પછી એ કામને લઈને એવા સ્વપ્નાઓ, એવી ચેલેન્જ પેદા કરવી કે જે માણસ તરીકે તમને અને આ વિશ્વને બદલાવી શકે. એવું સ્વપ્ન જોવું, જે દુર પહાડની જેમ તમને દેખાતું હોય, અને મંજિલ એવી મોટી હોય કે તમને ખબર હોય કે મારે તો અહી સફરની મજા લેવાની છે. ખુદને જ એટલો બુલંદ બનાવવાની આ તડપ છે.
કોઈ લેબની અંદર એક વૈજ્ઞાનિક આખું જીવન ગુજારી દે છે, એક ખુરશી પર બેસીને સ્ટીફન હોકિંગ પીડા પર રડવાને બદલે બ્રહાંડને ચૂમતો હોય છે, એક બુદ્ધ, એક ગાંધી, એક સચિન, એક રહેમાન પોતાની પૂરી જીંદગી એક કામને પોતાનો મિનીંગ બનાવવામાં વાપરી નાખે છે. દોસ્તો...બસ, એકવાર ગમતું કામ મળી જાય પછી બધા રસ્તાઓ મળી જતા હોય છે, પરંતુ જેટલો તફાવત માઈક્રોમેક્સમાં અને એપલમાં હોય છે એ તફાવત મહત્વનો છે. આવતીકાલે ઉઠીને તમે એક મ્યુઝીશિયન બનવાનું વિચારો પણ એ કામ કરવાનો તરીકો આજુબાજુના કલાકારોને જોઇને જ બનાવી લેશો તો કદાચ તમે સફળ જઈને સ્ટાર બની શકશો, રોકસ્ટાર નહી. પોતાના કામને પોતાના અસ્તિત્વ સાથે જોડવું પડે છે, નિષ્ફળ થવું પડે છે, કામને રોજે ઉત્ક્રાંતિ આપવી પડે છે, અને તેને સર્વાઈવલ ઓફ ફીટેસ્ટ નો સિધ્ધાંત કહેવો પડે છે.
પોતાના કામમાં કાતિલ સફળતા સીધી રીતે મળતી નથી. કોઈ એલન મસ્ક, કલામ, સચિન, કે સ્ટીવ જોબ્સ બનવા માટે તમારે તમારી ‘નાનકડી સફળતા’ ને ‘ખુશી’ આપી દેશો તો નહી ચાલે. આ માણસો ખુશ તો હતા પણ...આ માણસો ગાંડા હતા, ઘેલા હતા, ફ્રિક હતા, અને સમાજમાં મિસફીટ હતા. પોતાના કામની ચેલેન્જને તેમણે સામે પાણીએ ચાહી હતી. તેમણે સમાજ-દુનિયા કેમ વિચારે છે તેમ વિચાર્યું જ નથી. તેમણે પોતાના દરેક વિચારને પૂરી રીતે ચકાસીને ગાંડપણ વહોર્યું છે. અને તેમના કામ માટે એક અતિ મહત્વનો નિયમ રાખ્યો છે:
ઓબ્સેશન.
કામ નો નશો.
જગતમાં એ કામમાં કોઈએ ન કરી હોય એવી ગાંડી મહેનત.
જો તમને એ નશો નથી, એ લગન નથી, તો પછી એ કામ છોડીને પોતાના ઈગોને સંતોષતું કામ પકડી લેવું. યાદ રાખજો સીધુંસાદું કામ તમને મોટા માણસ બનાવશે, મહાન નહી. જો વિશ્વને તમારાથી મોટીવેટ કરવું હોય તો એવું કામ કરવું પડે જે વિશ્વમાં કોઈએ ન કર્યું હોય, અને કર્યું હોય તો તમારા જેટલી લગની લગાડીને ન કર્યું હોય. તમારા ટેલેન્ટ, અને તાકાતની અંદર ગાંડપણ ભેળવવું પડશે.
એટલે ત્યાં સુધી પોતાના ઓબ્સેશનને ચાહો, વળગી પડો કે તેમાંથી પ્રોબ્લેમ ઉભા થવાનું ચાલુ થાય. એવા પ્રોબ્લેમ કે જેને સોલ્વ કરવા, પામવા માટે તમને કામ કરતા-કરતા મરી જવા સુધીનો સ્પીરીટ હોય. કદાચ આ બધું વર્ષો લઇ લેશે, તમારે કેટલીયે નવી જ્ઞાનની સીમાઓને પાર પાડવી પડશે, જુના ડોટ્સ કનેક્ટ કરવા પડશે...અને એ પછી પણ કદાચ નહી મળે!
પરંતુ યારો...આ છે મહાન કાર્યો કરનારાઓનો સ્પીરીટ.
જો તમે કદાચ જન્મથી ટેલેન્ટ નથી ધરાવતા તો કામમાં વધુ ફાયદો છે: તમને પહેલા તો કામની કોઈ સેન્સ નથી, તમે હારો છો, દિમાગ નબળું પડે છે, નિષ્ફળતા પછીની એકલતા, દુનિયાનો ડ્રામા, ખુદના અંદરનો ભાંગેલો માણસ, ઊંઘ ન આવે એવી રાતો, અને કોઈ ભાવ ન પૂછે એવા દિવસો જોવા પડે છે. કારણ? કારણકે આ ધંધામાં, આ ક્ષેત્રમાં તમે સામાન્ય છો. પણ યાદ રહે: આ બધી જ પીડા અનુભવ બનીને તમને એકદિવસ ઉપર ચઢાવી દે છે.
એટલે ભાડમાં જાય જુના લોકોએ બનાવેલા રસ્તા. ઈન્સ્પાયર નથી થવું, ઇનોવેટ થવું છે. કાતિલ સફળતાના કોઈ સ્ટેપ નથી, યા હોમ કરીને પડો. ગાંડા થાવ. જાતને સમજાવો કે: તારો રસ્તો સીધીસાદી સફળતા માટે નથી, પરંતુ અત્યાર સુધી દુનિયાના સ્ટ્રકચરમાં ક્યાય ફીટ ન થયું હોય, દુનિયાને બદલતું હોય, કશુક ઉત્ક્રાંત કરતુ હોય, અને ઘેલું હોય એવું કામ કરવો રસ્તો છે. તમારી નબળાઈઓને સ્ટ્રેટેજી પૂર્વક મારી નાખીને, પોતાની સ્માર્ટનેસને પાર્ટનર બનાવીને, નિષ્ફળતાને કાખમાં તેડી, ગાંડપણ નામનો ગુનો કરીને સામે પાણીએ લડીને એ ‘કાતિલનેસ’ હાંસિલ કરવાની છે.
આવા માણસોને નિષ્ફળતાનો ડર હોય જ છે. અરે નિષ્ફળ થાય ત્યારે ક્યાય ઊંડી ખીણમાં ફેંકાઈ જતા હોય છે. યાદ રહે દોસ્તો: અહી કોઈ નિષ્ફળ ન ગયું હોય એવી નિષ્ફળતા મળશે તો એ પણ યાદ રાખજો કે તમે તેમાંથી એવું શીખશો જે અહી કોઈએ શીખ્યું જ નથી.
પીપરમેન્ટ: આ માણસોને નેટ સર્ફિંગનો એટલો ટાઈમ નહી હોય, પરંતુ પુસ્તકો જરૂર વાંચતા હશે.
